سیر تحلیلی شعر مقاومت در ادبیات فارسی از مرداد 1332 - بهمن 1357

شعر مقاومت شعری است که انگیزه آن تاثرات عاطفی ناشی از ظلم و استبداد طبقه حاکم و گونه های متنوع تجاوز به حقوق مردم و نیز متاثر از جلوه ها و پیامدهای ظلم و استبداد و خیانت در زندگی مردم است . این نوع شعر به معنی اخص کلمه از زمان مشروطه آغاز شد و تا قبل از سال 1320 شاعرانی چون سیداشرف الدین قزوینی، محمدتقی بهاز، ابوالقاسم لاهوتی، عارف قزوینی، میرزاده عشقی و فرخی یزدی به سرودن آن همت گماشتند، که دو تن از ایشان میرزاده عشقی و فرخی یزدی، جان خود را بر سر این کار نهادند و به دستور رضاخان به قتل رسیدند. در شعر نو، سرودن شعر مقاومت با نیما یوشیج آغاز شد، اما نیما با استفاده از صنعت ابهام در شعر از پی آمدهای دشوار آن دوری جست . از سال 1357-1332 شعر مقاومت همراه با ابهام و صراحت به مقابله با نابسامانی سیاسی و اجتماعی پرداخت و شاعرانی به سرودن آن اهتمام کردند که ما از میان آنان هشت تن را انتخاب کرده و به بررسی شعرهای آنها پرداخته ایم که عبارتند از: نیما یوشیج، مهدی ا اخوان ثالث ، احمد شاملو، محمدرضا شفیعی کدکنی، سیاوش کسرایی، نعمت میرزازاده، اسماعیل خویی و خسرو گلسرخی. توجه به رویدادهای مذهبی و بهره گیری از نقش حیات بخش اسلام در شعر این شاعران به غیر از، سیاوش کسرایی و نعمت میرزازاده بسیار اندک است . موضوعات مشترکی که بیشتر این شعرا در مورد آن شعر سروده اند عبارت است از: مخالفت با کودتای 28 مرداد، اعتراض به عملکرد دربار و شاه، اعتراض به کشتار و اعدام مبارزان، اعتراض به بی تفاوتی شعرا و بی تعهدی آنها. نتایج بررسی با توجه به فرضیات عبارت است از: -1 ظهور جدی شعر مقاومت از زمان مشروطه است . -2 دلایل اوج و حضیض شعر مقاومت با اختناق حاکم بر جامعه، مبارزات مردمی و مسلحانه، و امید و نومیدی شاعر ارتباط مستقیم دارد. چنانچکه پس از کودتای 28 مرداد شعر مقاومت دچار رکود شد. اما از سال 1337 به بعد اوج گرفت و در سالهای، 1350-1340 با این که رژیم شاه با قدرت و شدت به سرکوب مخالفان خود می پرداخت . اما شعر مقاومت به دلیل اوج گرفتن فشار و سرکوب و مبارزات امام خمینی (رض) و مبارزات مسلحانه به بالاترین حد رشد خود رسید. -3 مضامین اصلی شعر مقاومت ، با رژیم شاه و عملکرد دربار بوده است . -4 مخاطبان شاعران بیشتر روشنفکران و قشر دانشگاهی بوده اند و مردم چندان توجهی به این گونه اشعار نشان نداده اند. -5 شیوه سرودن شعر نو و ابهام آن مانع پیوند عاطفی شاعر با توده مردم می شده است . -6 سبک و شیوه این شاعران بیشتر گرایش به شیوه های شعر نو داشته است . -7 توجه به اسلام و نقش حیات بخش آن در شعرهای سیاوش کسرایی و نعمت میرزازاده دیده می شود. -8 برخی از این شاعران با اینکه شعر مقاومت سروده اند ولی در عمل با مردم همراهی نداشته اند.